ORTA ÇAĞDA AVRUPA

                     ORTA ÇAĞDA AVRUPA

  Kavimler göçü ile başlayıp, İstanbul’un fethi ile sona eren döneme Orta Çağ denmiştir.

                        HAÇLI SEFERLERİ

Sebepleri:

Siyasi Sebepleri:

1- Türklerin Anadolu’da ilerlemesi

2- Bizans’ın Türklere karşı Avrupa’dan yardım istemesi

3- Derebeylerin nüfuzlarını artırma istekleri

4- Kralların kurtulmak istedikleri derebeylerini seferlere teşvik etmesi

 

Dini Sebepleri:

1- Papanın Ortodoks alemini  kontrol altına almak istemesi

2- Kudüs’ün Müslümanlardan geri alınmak istenmesi(Kudüs Fatımilerin elindedir.)

3- Hıristiyanlığı Orta Doğu’da yayma düşüncesi(Aynı düşünce coğrafi keşiflerde de vardır.)

4- Ortodoks alemini kontrol altına alma düşüncesi

5- Papazların nüfuzlarını artırma isteği

6- Kluni tarikatını çalışmaları

7- Halkın günahlardan arınacağına inanması

8- Kilise mallarına göz diken halkın başka tarafa yönlendirilmek istenmesi

 

Ekonomik Sebepleri:

1- Doğunun zenginliği, batının fakirliği

2- Seyyahlar tarafından doğunu çok zengin anlatılması

3- Kilisenin sömürdüğü halkın muhtaç duruma düşecek şekilde fakirleşmesi

4- Mirastan sadece büyük kardeşlerin faydalanabilmesi

5- Tarıma dayanan ekonomiyi iklimsel afetlerin kötüleştirmesi

 

Diğer Sebepleri:

1- Şövalye ve asilzadelerin macera arayışları

Açıklama: Adından da anlaşılacağı gibi bu seferler dini niteliklidir. Seferlere katılanlar üzerlerine haç işaretleri takmışlardır.

                 I. HAÇLI SEFERİ

  Piyer Lermit’in çalışmaları sonucu başlamıştır. Anadolu’ya geçme konusunda haçlılara Bizans yardımcı olmuştur. Haçlılar ise Bizans’a yardımları karşılığında Anadolu’da alacakları toprakları vereceklerini vaat etmişlerdir. Papa Alman, Fransız ve İngiliz krallarını aforoz ettiğinden dolayı krallar bu sefere katılamamıştır.

  Sonuçları:

1- Selçuklu Devleti yıkılma tehlikesi geçirmiştir.

2- Batı Anadolu Bizans’ın eline geçmiştir.

3- Anadolu’da Bizans üstün duruma gelmiştir.

4- Selçuklu’nun kuruluş devri uzun sürmüştür.

5- Feodal düzen Orta Doğu’ya taşınmıştır.(Haçlılar ele geçirdikleri Urfa, Antakya ve Trablus’ta kontluk; Kudüs’te krallık kurmuşlardır.

6- Danişmentliler’in Anadolu’daki etkisi artmıştır.

7- Selçuklu başkenti İznik’ten Konya’ya taşınmıştır.

   Açıklamalar:

YI. Haçlı seferi Haçlılar için en başarılı haçlı seferidir. Daha sonraki seferler ilk başarıyı korumak için yapılmıştır.

YKudüs’ü Selahaddin Eyyubi 1187’de Hıttin Savaşı ile haçlılardan alınca; haçlılar Kudüs’ü bir daha geri alamadılar.

YI. Haçlı seferi esnasında Anadolu Selçuklu Devletini  I. Kılıçarslan yönetmektedir.

 

                II. HAÇLI SEFERİ(1147)

  Musul atabeyi İmameddin Zengi’nin 1144 yılında Haçlılardan Urfa’yı almış  olması haçlıları Orta Doğu üzerine harekete geçirmiştir. Haçlı ordularının başında Alman imparatoru III. Konrad ve Fransız kralı VII. Lui vardır. Bu sefer esnasında haçlıları Anadolu’da Danişmentliler ile  ittifak kurmuş olan  I. Mesut karşılamıştır. Haçlılar bu sefer esnasında pek başarılı olamamıştır. 

              III. HAÇLI SEFERİ(1189)

  Kudüs’ü Selahaddin Eyyubi’den geri almak isteyen haçlılar Orta Doğuya üçüncü defa hareket etmiştir.

  Krallar savaşı da denilen bu sefere Alman imparatoru Frederik Barbaros, Fransız kralı Philippe Ogüstve İngiliz kralı Arslan Yürekli Richard  katılmıştır.  

  Haçlılar Bizans’tan aldıkları Kıbrıs’ta krallık kurdular.

  Bu sefere II. Kılıçarslan karşı koymuştur.

           IV. HAÇLI SEFERİ(1204)

  Haçlılar bu sefere Orta Doğudaki başarılarını yenilemek için çıkmıştır.

  İstanbul’a kadar gelen haçlılar İstanbul’da kalarak binlerce insanı öldürdüler ve İstanbul’u yağmaladılar.

  Sonuçları:

1- İstanbul’da Latin krallığı kuruldu.

2- Bizans ülkesini ilk defa Katolikler yönetmeye başladı.

3- İstanbul’dan kaçan Bizans yöneticileri, İznik ve Trabzon’da imparatorluklar kurdular.

4- İstanbul tahrip edildi.

5- Haçlıların dini amaçlarında kararlı olmadığı görüldü.

6- Ortodokslar Katoliklerden iyice nefret etti. 

Açıklamalar:

YDaha sonra dört tane haçlı seferi olduysa da; onlar Anadolu üzerinden geçmemiştir.

YBüyük Selçuklu Devleti, taht kavgaları ile uğraştığından dolayı, Haçlı seferleri ile gerektiği gibi ilgilenememiştir.

YHaçlı seferlerine karşı en fazla Anadolu Selçuklu Devleti savaşmıştır.

YHaçlı seferlerine Anadolu Selçuklu Devleti, Da-nişmentliler, Zengiler, Artuklular, Fatımiler, Eyyubi-

ler, Bizans, Memluklular ve Büyük Selçuklular karşı koymuştur.

YHaçlı seferleri kilise örgütünün gerektiğinde, kısmen de olsa, Avrupa’da birliği sağlayabileceğini gösterdi.

  

 Haçlı Seferlerinin Sonuçları:

Siyasi Sonuçları:

1- Derebeylerin savaşlarda ölmesinden dolayı feodalite zayıflamaya başladı.

2- Krallık rejimi güçlenmeye başladı.

3- Derebeylerin ölmesinden dolayı köylüler hür olmaya başladı.

4- Türklerin Anadolu’daki genişlemesi aksadı.

5- Feodal düzen Orta Doğuya taşındı.

6- Anadolu’nun güney ile bağlantısı kesildi.

7- Anadolu Selçuklu Devleti yıkılma tehlikesi geçirdi.

8- İstanbul’da Latin krallığı; İznik ve Trabzon’da Rum İmparatorlukları kuruldu.

9- Türklerin İslam aleminde saygınlığı arttı.

10- Kudüs ve Kıbrıs’ta haçlı krallıkları; Urfa, Antakya ve Trablus’ta haçlı kontlukları kuruldu.

11- Mora’da prenslik, Atina’da dükalık, Akka , Rodos ve Malta’da şövalyeler tarafından devlet kurulmuştur.

 

Dini Sonuçları:

1- Kiliseye olan güven ilk kez sarsılmıştır.

2- Ortodokslar Katoliklerden nefret etmiştir.

3- Bir kısım Hıristiyanlar Müslüman olmuştur.

Ekonomik Sonuçları:

1- Orta Doğu iktisadı ilk anda sarsıldı ise de daha sonradan  doğu-batı ticareti canlanmıştır.

2- Marsilya, Cenova ve Venedik gibi Akdeniz limanları önem kazanmıştır.

3-Avrupa ekonomik olarak dışarı açılmaya başlamıştır.

4- Avrupa’da hayat standartları artmaya başlamıştır.

5- İpek ve Baharat Yolu canlanmaya başlamıştır.

6- İtalyan devletleri ticaretten zenginleşti.

7- Papazlar ve seferlere katılan diğer insanların İtalyan tüccarlardan borç alması bankacılığı geliştirdi.

Bilimsel Sonuçları:

1- Batı alemi İslam kültürünü yakından tanıdı.

2- Batılılar pozitif bilimleri tanıdılar.

3- Batı eski Yunan ve Roma eserlerini tanıdı.

4- Avrupalılar kağıt, pusula ve barutu tanıdılar.

5- Avrupalılar matbaa, cam yapımı, dokumacılık ve demirciliği günün şartlarına göre öğrendiler.

6- Farabi, İbni Rüşt ve İbni Sina gibi İslam alimlerini eserleri Latince’ye çevrilmiştir.

7- Binlerce ilmi ve mimari eserin tahrip edilmesi Orta Doğu ‘daki gelişmeleri olumsuz etkilemiştir.

8- İnsan taşımacılığından dolayı Avrupa’da gemicilik  sanatı gelişmiştir.

9- Avrupalıların coğrafi bilgileri artmıştır.

10- Orta Doğudaki güvensiz ortam seyyahların faaliyetlerini olumsuz etkilemiştir.

11- Avrupa milletleri birbirini yakından tanımıştır.

 Açıklama: Bu dönemde yapılan haçlı seferleri oluş sırasına göre numaralandırılmış; Osmanlı’nın kuruluş döneminde meydana gelen haçlı seferleri ise savaşın meydana geldiği coğrafyaya göre isimlendirilmiştir.

         MAGNA CARTA( BÜYÜK ŞART)-1215

  Asilzadelerin baskıları sonucunda İngiliz kralı Yurtsuz Jean ile asilzadeler karşılıklı olarak haklar görüşülmüştür.

  Önemi:

1- İngiltere’de ilk kez kralın otoritesi sınırlanmıştır.

2- Avrupa’da demokrasi yolunda ilk adım atılmıştır.

3- Kral zorla vergi almayacağını ve haksız yere ceza vermeyeceğini taahhüt etmiştir.

  Magna Carta kralın yetkilerini sınırlaması ve hukukun geçerliliğini kabul etmesi açısından Send-i İttifak ve Tanzimat Fermanına  benzemektedir.

  Magna Carta karşılıklı çatışmalar sonucunda doğmuştur. Osmanlı’daki ıslahatlar ve fermanlar ise padişahın lütfü olarak oluşmuştur.

  NOT: İngiltere’de 1295’de Orta Çağın ilk ve tek parlamentosu açılmıştır.

             YÜZYIL SAVAŞLARI(1337-1453)

  İngiltere’nin Fansız topraklarında hak iddia etmesi İngiltere ile Fransa’yı karşı karşıya getirmiştir.

  Önemi:

1- Fransızlar İngilizleri topraklarından  atmayı başardı.

2- Fransa’da krallık rejimi güçlendi

3- İngiltere’de Çiftegül savaşlarının da olması sonucunda İngiltere’de de krallık güçlendi

4- Osmanlı’ya karşı düzenlene haçlı seferlerine İngiltere ve Fransa gereken önemi veremediler.

5- Fetret devrinde Balkanlara İngiliz ve Fransız müdahalesi görülmedi.

        AVRUPA’NIN ORTA ÇAĞDAKİ YAPISI                

                            SİYASİ YAPI

  Roma İmparatorluğunun yıkılmasının sonucunda Avrupa’da irili ufaklı birçok krallık kurtulduysa da kavimler göçünden itibaren ortaya çıkan derebeylikler üzerinde bu krallıklar pek etkili değillerdi. Bu derebeylikler kavimler göçü sonucunda Roma’nı zayıflamasından istifade ederek, korumaya muhtaç olan halkı da emirleri altına alarak; kendilerini emniyet altına alabilmek için muhkem şatolar yaparak kurulmuşlardır.

  Derebeylik Sisteminin Özellikleri:

1- Merkezi birlik ve otoriteden yoksundurlar.

2- Yaptıkları muhkem şatolar krallar tarafından yıkılmalarını zorlaştırmıştır.

3- Bütün yetkileri elinde bulundurmaktadır.

4- Derebey hem torağın hem de üzerinde yaşayan halkın sahibidir.

5- Yetkilerinden dolayı hesap vermemektedir.

Derebeylik Düzeni İle Türk Beylik Düzeninin                                                                                        

                      Farkları:

1- Türk ülkesinde devlet halk için çalışmaktadır.

2- Türk ülkesinde yöneticilerin keyfi davranışları pek görülmez.

3- Avrupa’da kölelik varken; Türk ülkesinde kölelik yoktur.

4- Senyörlerin yetkisi geniştir; fakat Türk beylerinin yetkileri sınırlıdır.

5- Yargı işlerini dahi Avrupa’da derebey yaparken; Türk ülkesinde yargı işlerine bağımsız kadılar bakmaktadır.

6- Türklerde halk hür, toprak ise devletindir.

 Derebeylik İle Türk Beyliklerinin Benzerliği:

1- Her iki tarafta da sistem toprağa dayalıdır.

2- Her iki tarafta da merkezi birlik güçlü değildir.

  Derebeyliğin Yıkılış Safhaları:

1- Haçlı seferleri: Savaşlar esnasında bir kısmı ölmüştür.

2- Barutun ateşli silahlarda kullanılması: Özellikle İstanbul’un fethinden sonra yıkıcı topların imal edilmesi derebeylerin önceden yıkılamayan şatolarının yıkılması için etkili olmuştur.(En önemli aşama)

3- Coğrafi Keşifler: Coğrafi keşifleri krallar düzenlediklerinden dolayı, krallar ekonomik bakımdan derebeylerin önüne geçmiştir. Derebeyler bir kısım haklarını coğrafi keşifler sonucunda zenginleşen tüccarlarla paylaşmak zorunda kalmıştır.

4- Fransız İhtilali: Sınıf farkının kaldırılması ve milli devlet sisteminin benimsenmesi derebeyliğin fikri yönünü çökertmiştir.

    Açıklamalar:

1- Avrupa’da birliğin olmaması Osmanlı’nın lehine olmuştur.

2- Derebeylik en ağır şekliyle İspanya’da; en hafifi şekliyle aristokratik cumhuriyetlerin bulunduğu İtalya’da görülmüştür.

3- Derebeylik en geç Almanya’da ortadan kalktı.

4- Fransa’da derebeylikten sonra,Avrupa’da  ilk modern ordular görüldü.

                             DİNİ YAPI

  Roma İmparatorluğunda kilise örgütü devlete bağlıydı. Kavimler göçü sonucunda Roma’nın zayıflaması ve yıkılması kilise örgütünün rahat davranmasına zemin hazırlamıştır. Kavimler göçünün oluşturduğu huzursuzluk halkı kilise örgütüne iyice yaklaştırdı. Kurtuluşu kilisede gören halk, kilisenin her dediğine inanmaya başladı. Bu durumu kendi lehlerine kullanan papazlar halkın dini inançlarını sömürmeye ve halktan faydalanmaya başladı. Çıkarlarına  uygun gelmeyen araştırmaları ve uygulamaları yasakladılar. Kavimler göçünün oluşturduğu olumsuz durumdan dolayı eğitimsiz kalan halk İncil’i anlayamadığı için din adamlarına her konuda inandı.

     Skolastik Düşüncenin Özellikleri:

1- Papazların çıkarlarına göre anlattığı Hıristiyanlık ile  Aristo’nun usa vurma mantığı birleştirilmiştir.

2- Deney, gözlem ve araştırma kilise tarafından uygun görülmemiştir.

3- İlmi gelişme yavaşlamıştır.  

       Din Adamlarını Avantajları:

1- Avrupa’da merkezi güç zayıftır.

2- Halkın dini duygularını istismar ederek zenginleşmişlerdir.{ Endülüjans meselesi( Para karşılığında günahların affedilmesi düşüncesi) din adamlarını zenginleşmesinde etkili olmuştur.}

3- Toprakların yaklaşık % 30’u dini vakıflar üzerine geçirilmiştir.

4- Aforoz(Dinden çıkarma) ve Enterdi(Ülkede dini işleri durdurma) yetkileri  vardır.

5- Krallara taç giydirme yetkileri vardır.( Kralların kilise örgütüne olan bağlılığı artmıştır.)

6- Haçlı seferlerini düzenlemektedirler.

7- Vergiden muaftırlar.

8- Askerlik yapmazlar.

9- Savaşlara temsilci göndererek ganimetlerden faydalanırlar.

10- Mahkemelerde söz sahibidirler.

11- Eğitim ve öğretim kilisenin tekelindedir.

        Papalığın Siyasi Etkenliği:

1- Kendi hakimiyetlerinde toprakları vardır.

2- Kralları aforoz  edebilirler.

3- Haçlı savaşlarını düzenlerler.

4- Krallar taç giydirirler( Bu durum kralın derebeyler karşısındaki durumunu güçlendirmekte ve halkın krala bağlılığını artırmaktadır.)

  Açıklama: Türk-İslam hükümdarlarının halifeden menşur alması ve Avrupa’da kralların papadan taç giymesi monarşik gücü pekiştirmiştir. Yönetimlerde din adamlarının etkili olması laikliğe aykırıdır.

   

  Skolastik Düşüncenin Yıkılış Safhaları:

1- Haçlı seferleri: Din adamlarını vaat ettiği kesin zaferin oluşmayışı ve Müslüman aleminden öğrenilenler kiliseye olan güveni sarsmıştır.

2- Coğrafi keşifler: Kilise örgütünün anlattıkları ile elde edilen bilgiler arasında çelişkiler oluştu.

3- Rönesans hareketleri: Skolastik düşünce yıkıldı ve özgür düşünce oluştu.

4- Reform hareketleri: Kilise örgütünün otoritesi yıkıldı. Kilise örgütü ilmi gelişmeleri engelleyen bir kurum olmaktan çıktı.

5- Fransız ihtilali: Din ve vicdan hürriyeti benimsendi.

     

                    EKONOMİK YAPI

  Ekonomi toprağa dayanmaktadır. Roma dönemindeki  ticaret ve sömürünün oluşturduğu zenginlik şimdi yerini toprağa dayalı ve kapalı(otarşik) ekonomiye bırakmıştır. Üretim dışa yönelik ticarete cevap verememektedir. Halk oldukça fakirdir. Gelir ise dengesiz dağılmaktadır.

  Ekonominin Değişim Safhaları:

1- Haçlı seferleri: Doğu-batı ticareti canlanmaya ve Avrupa ekonomisinin dışa açılması sonucunda burjuva sınıfı oluşmaya başladı.

2- Coğrafi keşifler: Toprak zenginliğinin yerini maden zenginliği aldı. Avrupalılar sömürgeciliğe başladı. Avrupa’da zenginliğin dayandığı guruplarda değişikliler oldu. Avrupa’da burjuva sınıfı oluştu.

3- Sanayi inkılabı: Fabrikasyona geçildi. Tarım toplumunu yerini sanayi toplumu almaya başladı. Üretim hızlandı. Uluslar sanayilerine göre sınıflandırılmaya başlandı. Sömürgecilik hızlandı. Şehir nüfusu artmaya başladı. İşçi sınıfı oluştu.)

                   SOSYAL  YAPI  

  Avrupa’da eşitsizlik ve sınıf ayrımı vardır. Sosyal hayatta dini yapı belirleyicidir. Değişim oldukça yavaştır. Serf-senyör (vassal-süzeren) ilişkisi vardır.

   Soylular:Yönetim ve askerlik işlerini ellerinde bulundururlar.

  Din adamları: Durumları yukarıda anlatılmıştır.

  Burjuvalar: Şehirde zanaat ve ticaretle uğraşırlar.

  Köylüler: Köle ve hür olmak üzere ikiye ayrılan köylüler Avrupa’nın asıl iş gücünü oluşturmaktadır.

 

                         SANAT

  Sanat anonimdir. Ferdiyetçilik yoktur. En fazla dini mimari gelişmiştir. Bu durum kilisenin zenginliğini de göstermektedir. Heykelcilik ve resimcilik te dini karakterli olarak gelişmiştir. Orta Çağın sonuna doğru hümanizm başlamıştır.

  Mimaride Roman Tarzı: Yapı enine büyük yapılmıştır. Kubbe ön plana çıkmaktadır. Almanya’daki Sen Mişel, Fransa’daki Sen Etyen bu tarza örnektir.

  Mimaride Gotik Tarzı: Yapı boyuna büyümüştür. Pencereler Roman tarzının aksine büyük; kemerler sivridir. Paris’teki Noturdam Kilisesi ile İngiltere’deki Linkon Kilisesi ünlüdür.

ORTA ÇAĞ AVRUPASININ BAZI ÖZELLİKLERİ

YKadisk Savaşı Vizigot Krallığına karşı yapılmıştır

YFeodal rejim papalığın siyasi ağırlığını artırdı.

YVerdün Antlaşması(843) ile Şarl, ülkesini üç oğlu arasında paylaştırdı. Almanya, İtalya ve Fransa’nın temelleri atıldı.

Y451’deki Kadıköy Konsülünde Katoliklik ve Ortodoksluk mezhebi ortaya çıktı

YAvrupa’da topu ilk defa Endülüs Müslümanları kullandı.

YFransa’da Kısa Pepen tarafından Karolenj İmparatorluğu kuruldu. Pepen İtalya’daki Lombardların egemenliğine son verip; elde ettiği toprakları papaya bağışladı(756). Böylece ilk defa papalar dünya hükümetine de sahip oldu.

YFrank Kralı Şarlman’ın 800’de papadan imparatorluk tacı giymesi; papanın elinde taç giyme geleneğini başlattı. Bu durum papaların siyasi etkinliğini artırdı.

YKutsal Roma Germen İmparatorluğu(962-1806): Norman saldırıları sonucunda Almanya’daki Karolenjler dağılmış ve yerine 4 tane dükalık kurulmuştu. Saksonya sülalesi diğerlerinden daha etkili oldu. Hükümdar Oton ülkesini Normanlar-dan; papayı ise Lombardlardan korudu. Ülkesinden gümüş tacını, Lombardlardan demir tacı, papadan ise altın tacı aldı. Böylece Kutsal Roma Germen İmparatorluğu kuruldu.