İslam Tarihi

                   İSLAM  TARİHİ

  Arabistan’ın Sınırları:

Doğuda:Basra Körfezi

Batıda:Kızıl Deniz

Kuzeyde:Filistin ve Suriye

Güneyde:Hint Okyanusu

       İslam Öncesi Arap Yarımadası:

  

  İslam öncesi Arap toplumu kabileler halinde yaşamaktaydı. Arabistan’ın ilk dönemlerinde şehir devletleri görülmüştür. İslam öncesi Arap Yarımadası’nda siyasi birlik yoktur. Arapları dünya çapında aktif duruma getiren ve Araplar ’a Arabistan’da siyasi birlik kurduran islamiyet olmuştur.

  Halk genelde göçebe yaşantı içindeydi. Şehir yönetiminde kabileler söz sahibiydi. Şehirde yaşayanlara medeni;çölde yaşayanlara ise bedevi denirdi.

  Arabistan’da kargaşa, kan davaları, bölücülük, kölelik, asalete önem vermek yaygındı. Kadına pek değer verilmez ve nadiren de olsa, kız çocukları diri diri toprağa gömülürdü.

  Hitabet en ileri seviyedeki sanat dalıydı. Güzel şiir okumak Arap toplumunun önem verdiği bir olaydı. En güzel şiirler Kabe’nin duvarına asılırdı. İslam öncesinde tarih yazıcılığı olmamakla beraber; “Eyyamül Arap” denilen sözlü Arap tarihi vardır.

  Mekke din, ticaret ve kültür merkeziydi. Mekke’de düzenlenen Suku Ukaz Panayırı  Araplar arasında kültür birliğinin beslendiği yerdir.

  Halkın çoğu putperest ve natürist olmakla beraber;hristiyanlık, musevilik ve hanif dinleri de görülmüştür.

  Sürekli kargaşa ve savaş halinde olan Arap halkı haram aylar(zilkade,zilhicce,muharrem ve recep) denen aylarda savaşmazdı. Bu zamanda yapılan savaşlara Ficar Savaşları denirdi.

  Kabile yöneticilerine şeyh denmekteydi. Şeyhin danışma organı durumunda olan meclisler bulunurdu.

  Geceleri sürü otlatan Arap toplumu içinde aya tapanlarda mevcuttu.

  Güney Arapları’na Kahtaniler;Kuzey Arapları’na Adnaniler denmekteydi.

  Güneydeki şehir devletleri: Main, Himyeri, Seba

  Kuzeydeki şehir devletleri:  Gassaniler, Nebatiler, Amelika, Tedmür ve Hireliler

  Hicaz bölgesindeki şehir devletleri: Mekke, Medine, Taif, Hayber

  Gassaniler Bizans ile Sasaniler arasında tampon durumundaydı. Gassani hükümdarı Yermuk savaşı esnasında Müslüman oldu. Gassaniler Bizans aracılığı ile Hıristiyanlığı kabul etmişti.

  İslamiyet'in doğuşu sırasında Orta Doğu ’da  en güçlü devlet Bizans idi. Bizans yönetiminde Heraklios vardı. Orta Asya’da ise Göktürkler bölünmüş bir durumda yaşıyordu. Orta Doğu ‘ da ikinci büyük gücü oluşturan Sasaniler İslamiyet’e Bizans’tan daha fazla karşı çıkmışlardır. Bu dönemde Habeşistan’da da Hıristiyanlık yaşanıyordu.

  NOT: Asabiyet: Bağlılık

  NOT: Leviratus: Ölen babanın hanımı ile evlenmek

  NOT: Darünnedve: Mekke’de danışma meclisi

  HZ. MUHAMMED DÖNEMİ(611-632)

  Hz. Muhammed 571 yılının rebilevvel ayının 12. gecesi doğdu. Babası   Haşimoğulları-

ndan Abdullah; Annesi ise Amine’dir. Hz. Muhammed daha doğmadan önce babası; Hz. Muhammed 7 yaşına geldiğinde  ise annesi vefat etti. Bundan sonra dedesi ve amcasının yanında yaşadı.

  Hz. Muhammed’e doğruluğundan dolayı el-Emin sıfatı verilmişti. 12 yaşındayken ilk kez Arap Yarımadası’nın dışına çıktı.(Suriye). 25 yaşına geldiğinde ise o anda 40 yaşında olan Hz. Hatice ile evlendi.  610 yılında 40 yaşında peygamber oldu.

  Hz. Hatice, Hz. Ebu Bekir, Hz. Ali ve Zeyd ilk inananlar oldular.

  Yaşayış şekli islamiyetle uyuşmayan Arap toplumu ilk dönemde islamiyete karşı çıktı. Karşı çıkışlarının sebepleri şöyle sıralanabilir:

1- İslamın kölelere de haklar tanıması

2-İslamın putları yasaklaması

3-Arap toplumunun ahirete inanmak istememesi

4-Ekonomik ve siyasi endişeler

5- İslamın sınıf farkı ve asalet düşüncesine karşı çıkması

  İlk dönemlerde islama karşı çıkmakla ve inanmamakla yetinen müşrikler zamanla müslümanlara eziyet etmeye başladılar. Müşrik baskılarına dayanamayan müslümanlardan 12 kişi 615’de Habeş kralı Asmaha’ya sığındı.

  Hz. Muhammed Medineliler ile ilk görüşmesini  619 yılında hac mevsiminde yaptı. 621’de 12 Medineli ile hac mevsiminde I. Akabe Biatı’nı yaptı. 622 yılında ise 75 Medineli ile II. Akabe Biatı’nı yaptı.

  622 yılında Medine’ye hicret başladı.

  Hicretin Önemi:

 

1- Müslümanlar işkenceden kurtulmaya başladı.

2-İlk islam site devletinin temelleri atılmaya başladı.

3-Hz. Muhammed devlet lideri oldu.

4-İslamiyet devlet dini haline geldi.

5-İslamiyet'in yayıma hızı arttı.

6-İlk islam anayasası yapıldı.

7-Yahudiler ile vatandaşlık antlaşması yapıldı.

8-İlk nüfus sayımı yapıldı.

9-622 tarihi ileride hicri takvimin başlangıcı olacaktır.

10-Mekke toplumu ile pek anlaşamayan Medine toplumu Hz. Peygamber’in yanında yer aldı.

11-Putperest merkezinden uzaklaşmak ve müşriklerin baskısından kurtulmak islamın yayılışını hızlandırdı.

12-İslam tarihinde ilk kez kardeşlik antlaşması yapıldı.(Ensar ile Muhacir kardeş sayıldı.)

13-İlk seriyye birlikleri oluşturuldu.

14-İslamın öğretmen kadrosunu yetiştirecek olan Suffe Mektebi kuruldu.

  NOT: Peygamber’in katıldığı savaşlara gazve  katılmadıklarına ise seriyye denilir.

  NOT: 619 yılında Ebu Talip ve Hz. Hatice öldüğü için bu yıla hüzün yılı denmiştir.

  Bedir savaşından önce Mekke kervanlarını vurmak için Ebva, Buvat ve Aşire gazveleri yapılmıştır.

           BEDİR SAVAŞI(624)

  Mekkeliler Medineliler’in Mekke’de kalan mallarını yağmalamışlar ve bunları Şam’a götürüp satmışlar ve Şam’dan geri dönüyorlardı. Hz. Peygamber hem müşriklere misilleme yapmak hem de müşrikleri ekonomik  olalarak zor durumda bırakmak için müşriklerin Şam’dan  dönen kervanını vurmak istiyordu. Durumu haber alan Ebu Süfyan kervanı değişik yollardan Mekke’ye kaçırdığı gibi Mekke ordusunu da savaşmak üzere müslümanların üzerine harekete geçirdi.

  Müslüman ordusu ile müşrik ordusu Bedir kuyuları çevresinde karşılaştı. Müslümanlar kendilerinden daha güçlü olan müşrik ordusunu yendiler ve Mekke ileri gelenlerinden Ebu Cehil’i dahi öldürdüler.

    Bedir Zaferinin Önemi:

1-Müslümanları aktif duruma getiren ilk önemli  olaydır.

2-Müslümanların müşrikler karşısında ilk önemli zaferidir.

3-Şam ticaret yolu müslümanların eline geçmiştir.

4-Müslümanların kendilerine olan güveni arttı.

5-Mekkeliler’in saygınlığı sarsıldı.

6-İslama inanalar daha güvenli bir ortama kavuştu.

7-İslamın yayılışı hızlandı.

8-İslam savaş hukukunun  temelleri atıldı.

9-Hz. Muhammed’e olan güven arttı.

10-İlk kez ganimet alındı ve ganimet hukuku belli oldu.

11-İslamın okuma ve yazmaya verdiği önem görüldü.(Hz. Muhammad 10 müslümana okuma ve yazmayı öğreten esirlerin serbest bırakılacağını açıkladı.)

12-Uhud ssavaşına neden oldu.

13-Mekkeliler’e yakınlık göstermiş olan Beni Kaynuka Yahudileri Medine’den çıkarıldı.

               UHUD SAVAŞI(625)

  Müşriklerin Bedir harbinin öcünü almak istemesi Uhud asvaşına sebep olmuştur.

  Müşrik ordusuna Ebu Süfyan komutanlık yapıyordu. Müslümanlar savaşın ilk dönemlerinde üstün iseler de; Hz. Peygamber’in Ayneyn Tepesine yerleştirdiği 50  okçunun zafer kazanıldı düşüncesi ile yerini terketmesi henüz Müslüman olmamış olan Halid bin Velid’in islam ordusunu arkadan vurmasına ve savaşın seyrini değiştirmesine sebep olmuştur. Bu bozgun esnasında Hz. Hamza dahi şehid olmuştur. Ordunun tamamen bozulmasını önlemek isteyen Hz. Peygamber islam ordusunu Uhud Dağının eteklerine doğru çekmiştir. Malubiyetten galibiyete geçen müşrik ordusu islam ordusunun daha fazla üzerine gitmeyerek Mekke’ye doğru geri dönmüştür. Mekkeliler’in geri dönebileceğini düşünen Hz. Peygamber Mekke ordusunu Mekke yakınlarına kadar izledi.

 

Uhud Savaşının Önemi:

1- Mekkeliler Bedir’in öcünü aldıklarını zannederek müslümanlara karşı olan kin duygularını kısmen de olsa azalttılar.

2- Beni Nadir yahudileri Medine’den çıkarıldı.

3-Ordu disiplini ve itaatinin önemi anlaşıldı.

  Ebu Süfyan savaştan bir zaman sonra Medine yakınlarına kadar gelerek hurmalıkları talan ettiyse de  Müslümanların harekete geçtiğini görünce geri kaçmak zorunda kaldı .Bu savaşa Sevik Gazvesi denilmektedir.

  NOT: Hz. Peygamber Uhud savaşından sonra Mekke ile Medine arasındaki insanları islan saflarına çekmeye çalışmıştır. Kureyş müşriklerini yalnız bırakmaya çalışıyordu.

 

              HENDEK SAVAŞI(627)

 Müşriklerin müslümanları tamamen yok etmek istemesi ve yahudilerin müşrikleri kışkırtması Hendek savaşının çıkmasında etkili olmuştur. Müslümanlar bu savaş esnasında kendi yurtlarında savunmada kalmak istediğinden Selman-ı Farisi’nin fikri ile Medine’nin etrafı hendeklerle çevrilmiştir. Şehrin etrafının hendeklerle çevrilmesinden dolayı da bu savaşa Hendek savaşı denmiştir.

          Hendek Savaşının Önemi:

1-  Araplar ilk kez bir savaşta hendek taktiği ile karşılaştı.

2- Her iki taraf ta karşı karşıya gelindiği halde savaşmadığından dolayı bu durum Araplar arasında savaşmamaya alışma yolunda bir adım olmuştur; ki bu durum Hudeybiye barışı için bir basamak olmuştur.

3- Savaş esnasında ilk islam hastanesi kuruldu.

4- Şehir dışındaki oymaklar islamı kabul etmeye başladı.

5- Müslümanların Uhud ve Hendek’teki meşguliyetini fırsat bilen yahudiler Şam ticaret yolunu ele geçirdi.

6- Kureyze yahudileri Medine’den çıkarıldı.

7- Mekkeliler’in son taarruzu Medineliler’in son savunması oldu.

8- Müslümanlar kendi yurtlarında malub edilemez durumda olduklarını gösterdiler.

            HUDEYBİYE BARIŞI(628)

  Kabe’yi ziyaret etmek isteyen müslümanlara Mekkeliler izin vermemişti. Müslümanlar ile müşrikler arasında az da olsa bir gerginlik oluşmuştu. Gerginliğin arttığı bir zamanda müslümanların yanlarında kılıç dışında silah olmamasına rağmen Hz. Peygamber’e biatta bulunması (Rıdvan Biatı) savaşmak istemeyen müşrikleri meselenin çözümünde barışa yönlendirdi.

             Antlaşmanın Maddeleri:

1- Bu yıl müslümanlar hac yapmadan geri dönecekler;bir yıl sonra gelerek Mekke’de hac vazifelerini yerine getireceklerdir.

2- Büluğ çağına gelmemiş veya velisinin iznine tabi olan gençler Müslüman okup Medine’ye gitmek isterler se onları Medineliler kabul etmeyecektir.

3- Arap kabileleri istediği tarafla antlaşma yapabilir.

4- Mekke ile Medine kabile savaşlarına karışmayacaktır.

5- On yıl savaş yapılmayacaktır.

      Hudeybiye Barışının Önemi:

1- Mekkeliler ilk kez müslümanları hukuken tanıdı.

2- Antlaşma ilk anda müslümanların aleyhine göründüyse de sonradan müslümanların lehine olmuştur. (Medine’ye alınmayan gençler;Mekke ile Medine arasında kalınca Mekke kervanlarını vurmaya başladı;ki bu durum müşriklerin zararına oldu. Mekkeliler’in maddelere uymaması da Mekke’nin fethini meşru hale getirdi. Çünkü Mekke gibi dini bir merkeze açık olmayan bir sebepten dolayı yapılan saldırı bütün Arap Yarımadası’nda tepki toplayabilirdi. Yine böyle bir barış ortamı islamın yayılması için de uygun olmuştur. Hayber yahudileri ise müslümanlar karşısında yalnız kalmıştır. Hz. Peygamber’in ilk anda zararlı gibi görünen böyle bir antlaşmayı imzalaması O’nun ileri görüşlülüğünü gösterir.)

3- Tanınmış bazı Mekkeliler islamı kabul etti.(Halid bin Velid gibi)

4- Hayber yahudileri yalnız bırakıldı.

5- İslam tarihinde ilk kez barış dönemi belirleme geleneği başladı.

6- Müşriklerle dahi barış yapılabileceği ve bu antlaşmaya da uyulması gerektiği anlaşıldı.    

            HAYBER’İN FETHİ(629)

  Hayber yahudilerinin sürekli olarak müslümanlar aleyhine hareket etmesi müslümanlar için Hayber’in fethini kaçınılmaz hale getirdi.

  Hayber’in Fethinin Önemi:

     

1- Şam ticaret yollarının güvenliği sağlandı.

2- Vergiye bağlanan yahudiler Hayber’de Müslüman devletine bağlı bir şekilde bırakıldı.

3- Arabistan’da müslümanlara karşı koyacak yahudi yerleşimi kalmadı.

  NOT: Müslümanların Medine dışında aldıkları ilk yer Hayber’dir.

  NOT: Müslümanların Hendek Savaşından Sonra ilk taarruz savaşı gerçekleşmiştir.

              MUTE SAVAŞI(629)

  Müslümanların keşif kolu ve elçilik heyeti Bizans tarafından pusuya düşürülüp öldürülünce Müslümanlar Bizans üzerine sefere çıkmak zorunda kalmıştır.

  Müslümanlar bu savaş esnasında Bizans karşısında zor durumda kalmış ve geri çekilmek zorunda kalmıştır. İslam ordusunu Halid bin Velid telef olmaktan kurtarmıştır.

  

         Mute Savaşının Önemi:

1- Peygamber’in katılmadığı ilk savaştır.

2- Bizans ile yapılan ilk savaştır.

3- Arap olmayanlar ile ilk mücadeledir.

 

         MEKKE’NİN FETHİ (630)

 

  Mekeliler’in Hudeybiye antlaşmasını bozmaları müslümanların Mekke’yi fethetmesine sebep olmuştur.

        Mekke’nin Fethinin Önemi:

1- Putperestliğin merkezi ele geçirilerek putlar kırıldı.

2- Arap Yarım Adası’nda siyasi birliğin kurulması için en önemli adım atıldı.

             HUNEYN SAVAŞI(630)

 

Yahudilerin kışkırtıcılığı sonucunda Mekke dışındaki putperest Araplar Mekke’nin fethine misilleme yapmak istemiş ve Sakif, Suleym, Hevazin kabileleri ve Taif yahudileri müslümanlara karşı bileşmiştir. Müslümanlar bu savaşı kazandıysa da ağır zayiat vermişlerdir.

                 TAİF SEFERİ(630)

  Taif müslümanlar tarafından kuşatıldıysa da alınamamıştır. Fakat Taif daha sonra mülüman olarak kendiliğinden islam devletine katılmıştır.

            TEBÜK SEFERİ(631)

  Müslümanlar Bizans’ın sefere çıktığı yalan haberi üzerine Bizans üzerine sefere çıktıysa da; haberin yalan olduğunu öğrenince  geri dönmüşlerdir.

     Tebük Seferinin Önemi:

1- Gassaniler islamı kabu etmiştir.

2- Arabistan’da siyasi birlik sağlanmıştır.

3- Karantina usülü uygulanmıştır.

NOT: Hz. Peygamber’in son seferidir.

             VEDA HACCI(632)

  Hz. Peygamber yaptığı son hac farizasında müslümanları gelecek tehlikelere karşı uyarmıştır.            

  NOTLAR:

1- Hz. Muhammed hicri 8 yılında Hz. Hatice ile evlenmiştir.

2- Hicri 2 yılında kıble Kudüs’ten Kabe’ye çevrilmiştir.

3- 631 yılında Tevbe Suresi ile kafirlerin Kabe’yi tavaf etmesi yasaklandı.

4- Hz. Peygamber bütün yetkileri   elinde bulunduruyordu.

    DÖRT HALİFE DÖNEMİ(632-661)

    HZ. EBU BEKİR DÖNEMİ(632-634)

  Yalancı peygamberler(Museyleme ve Secah gibi) meselesini halletti.

  Dinden dönenler(Ridde) meselesini halletti.

  Arap Yarım Adası’nda yeniden düzen sağlandı.

 Savaşlarda hafızların bir çoğunun ölmesinden dolayı Kur’an ayetlerinin kaybolmaması ve hadislerle karışmaması için Kur’an-ı Kerim kitap(Mushaf) haline getirildi.

  Memurlara ve halifeye maaş bağlandı.

  Arabistan dışna ilk kez sefer düzenlendi. Suriye üzerine düzenlenen seferde Bizans Yermuk’ta ilk kez malüb edildi.(634) . Hz. Ebu Bekir zaferi haber aldıktan bir müddet sonra öldü.

  Halid bin Velid 633’de İran’dan Hire’yi aldı.

 

  NOTLAR:

1- Kur’an-ı Kerim’i Zeyd bin Sabit toplamıştır.

2- Museyleme Yemame’de; Esved el Ansi Yemen’de;Tuleyha Medine’de; Secah(kadın) Doğuda peygamberliğini ilan etmiştir.

           HZ. ÖMER DÖNEMİ(634-644)

  Hz. Ebu Bekir’in tavsiyesi üzerine seçilmiştir.

  Suriye ve Antakya’nın yarım kalan fethi tamamlandı. (Ecnadin Savaşı:636). Kudüs hıristiyanlardan alındı.(637).

  Suriye’nin alınması sonucunda Anadolu ile komşu olundu.

  Uzun bir dönemden sonra İran (634: Köprü; 636: Kadisiye-Irak alındı;637: Celula; 642: Nihavent) fethedildi.

  641 ve 642 yıllarında Mısır, Bingazi ve Trablusgarp alındı. Böylelikle Kuzey Afrika fetihleri de başlamış oldu.

  Kuzey Afrika’daki fetihler sonucunda Baharat Yolu’nun Avrupa’ya   açılan Doğu Akdeniz kapıları müslümanların eline geçti.

*Ülke sınırlarının genişlemesinin bir sonucu olarak:

1- Devamlı ordugahlar kuruldu.

2- Divanlar kuruldu.(yönetim,iktisat,askeriye)

3- Adli teşkilat yapılarak illere kadılar gönderildi.(Bu zamana kadar davalara halife bakıyordu.)

4- İslam kültürü yabancı kültürlerle karşılaştı.

5- Fethedilen yerler illere ayrıldı.

  Dönemin Diğer Özellikleri:

1- Tımar sistemi oluşturuldu.

2- Hicri takvim oluşturuldu.(639).

3- Yargı ile yürütme birbirinden ayrıldı.

4- İlk islam hazinesi kuruldu.(Beytül Mal)

5- Askerlere ücret ödenmeye başlandı.

      HZ. OSMAN DÖNEMİ(644-656)

* İran’ın fethi tamamlandı.

* Horasan, Azerbaycan ve Tunus alındı.

* Maveraünnehir’e ilk müdahaleler yapıldı.

* Hazarlar, Akhunlar ve Göktürkler ile ilk karşılaşmalar oldu.

* Bizans ile ilk deniz savaşı yapıldı.(Zatü’s  -savari Savaşı:655)

* Anadolu’da Kayseri’ye kadar ilerlendi.

* İslam donanması Bizans donanması ile boy ölçüşebileceğini  gösterdi.

* Berberiler arasında islamiyet yayıldı.

* Şam valisi Muaviye tarafından ilk islam donanması kuruldu.

* Kur’an-ı Kerim çoğaltılarak eyaletlere gönderildi.

* İslam tarihinde ilk karışıklar çıktı.

* Irak ve Mısır’da ayaklanmalar görüldü.

* Kıbrıs vergiye bağlandı.

* Kıbrıs, Rodos ve Girit’te etkili olunmaya başlandı.

        HZ. ALİ DÖNEMİ(656-661)

  Cemel Olayı(656): Hz. Aişe, Hz. Talha ve Hz. Zübeyir HZ. Osman’ın katillerinin bulunmasını istiyordu. Hz. Ali’nin bu konuda yavaş davrandığını ileri sürmeleri ve meselenin üzerine gitmeleri  Hz. Ali ile bu üç kişiyi karşı karşıya getirirken yahudilerin entrikaları iki tarafı birbirine karşı savaş durumuna getirdi. Olay HZ. Aişe’nin bindiği devenin etrafında olduğu için bu olaya deve olayı(Cemel Vak’ası) denmiştir. İlk defa müslümanlar kendi aralarında savaşmıştır.

   Sıffin Savaşı(657): Hz. Muaviye’nin Hz. Ali’nin halifeliğini kabul etmemesi halifelik ordusu ile Hz. Muaviye’nin valilik ordusunu karşı karşıya getirmiştir. Savaş esnasında Hz. Muaviye tarafında bulunan Amr ibnül As’ın mızrakların ucuna Kur’an-Kerim astırması savaşı durdurdu ve Kur’an-Kerim’in hakemliğine baş vurulmaya karar verildi.

   

  Hakem Olayı(658): Amr ibnül As Hz. Muaviye’nin, Musa el Eş’ari ise Hz. Ali’nin hakemi oldu. Hakemler arasında da anlaşmazlık çıkması müslümanları Hz. Ali taraftarları, Hz. Muaviye taraftarları ve hiçbir tarafı tutmayan hariciler olmak üzere üçe böldü. İslam tarihinde müslümanlar ilk kez üçe bölünmüş oldular. Hariciler hakemleri  ve halife adaylarını öldürmeye karar vermişler ve sadece Hz. Ali’yi şehit etmişlerdir.

  Hakem olayından sonra Hz. Hasan halife olduysa da karışıklık çıkmasını istemediğinden dolayı Hz. Hasan halifeliği Hz. Muaviye’ye devretmiştir.

   Hz. Ali Döneminin Özellikleri:

1- Karışıklıklardan dolayı fetih görülemedi.

2- İslam aleminde ilk ayrılıklar oldu.

3- Cemel olayından sonra Küfe başkent yapıldı.

4- Hz. Muaviye Şam’ı merkez olarak kullandı.

  Dört Halife Döneminin Genel Özellikleri:

1- Halifeler seçimle iş başına geldiğinden bu döneme cumhuriyet dönemi denilir.

2- Sınırlar doğuda Ceyhun’a; batıda Cezayir’e; kuzeyde Kafkaslar’a ulaştı.

          EMEVİLER DÖNEMİ(661-750)

           MUAVİYE DÖNEMİ(661-680)

* İslam tarihinde ilk defa İstanbul kuşatıldı.(668-669)

*  İlk posta teşkilatı kuruldu.

* İlk muhafız birliği kuruldu.

* Maaşlı ve daimi ordu kuruldu.

* Hilafeti oğlu Yezid’e vasiyet ederek hilafeti saltanata dönüştürdü.

* Buhara, Semerkant ve Tirmiz vergiye bağlandı.

* Kayrevan ordugah şehri kuruldu.

* Hz. Hasan kısa bir süre Irak’ta halifelik yaptı.

        YEZİD DÖNEMİ(680-684)

  Kerbela Olayı(680): 10 Muharrem 680  yılında Yezid’in halifeliğini tanımayan Hz. Hüseyin ve yakınları Kerbela denilen yerde Yezid’in komutanı Ubeydullah tarafından öldürüldü. Bundan sonra müslümanlar kesin olarak ikiye ayrıldılar.

* Ukbe bin Nafi Kuzey Afrika’nın fethini tamamladı.

* Fas ve Cezayir alındı.

* Abdullah bin Ziyad Mekke’de halifeliğini ilan etti.(9 yıl sürdü.)

   

    ABDULMELİK DÖNEMİ(685-705)

* Arapça resmi dil olarak kabul edildi.

* İlk islam parası basıldı.(İslam iktisadı Bizans ve Sasani tesirinden kurtuldu. Çünkü daha önceden Bizans ve Sasani paraları kullanılıyordu.)

* Bütün doğu eyaletleri birleştirilerek başına Haccac getirildi.

* Bizans tesirinde Kubbetu’s-sahra yapıldı.

* Bizans Afrika’dan kesin olarak çıkarıldı.

* Türk-Emevi çatışmaları şiddetlenmeye başladı.

* İlk tersane kuruldu.

* Haccac Abdullah bin Zübeyir İsyanını bastırdı.

             VELİD DÖNEMİ(705-715)

* Kuteybe bin Müslim Maveraünnehir’in fethine başladı.

* Türkler’den Belh, Fergana, Buhara ve Semerkant alındı.

* Tarık bin Ziyad Septe Boğazı’nı geçerek Avrupa’da ilk fetihleri başlattı.(711).Kadisk Savaşı ile başlayan fetihler 732 yılındaki Puvatya Savaşına kadar devam etti. Müslümanların Avrupa’da(İspanya) ki son sınırı Pireneler’dir.                                                                   * Bizans’tan Tunus geri alındı.

       ABDULAZİZ DÖNEMİ(717-720)

  Ömer bin Abdulaziz Emeviler’in izlemekte olduğu Arap milliyetçiliği politikasına şiddetle karşı çıktı ve islam dünyasında eşitlik ilkesinin tekrar benimsenmesi için çalıştı.

       

  Emeviler’in Yıkılma Nedenleri:

1- İç mücadeleler

2- Irkçılık yapılması

3- Fetihlerin durması

4- Şii ve haricilerin yıkıcı çalışmaları

5- Emeviler’in ehl-i beyte iyi davranmaması

6- Türkler’in de desteklediği Ebu’l Müslim İsyanı

     Emeviler Döneminin Bazı Özellikleri:

1- Sınırlar doğuda Seyhun Nehri’ne ; batıda Atlas Okyanusu’na; Kuzeyde Pirene Dağları ve Anadolu’ya kadar genişledi.

2- İslam mimarisi hıristiyan mimarisi ile yarışabilecek seviyeye geldi.

3- Araplar ile Türkler arasında en şiddetli çarpışmalar oldu.

4- Eyalet sistemi uygulandı.

5- Az da olsa Türkler yönetimde yer aldı.

6- İslam devletinin sınırları en geniş halini aldı.

7- Orta Asya’da İslam hakimiyeti kuruldu.

8- Mahkeme kararları kaydedilmeye başladı.

9- Şurta(Emniyet)teşkilatı kuruldu.

10- Avrupa’da ilk fetihler başladı. Avrupa’da merkezi gücün olmaması Emeviler’in işini kolaylaştırdı.

11- Anadolu’da pek fetih görülmerdi.

12- resim ve heykel sanatını başlattılar.

13- Dini felsefi akımlar ortaya çıkmaya başladı.

14- Tıp ve kimyaya önem verildi.

15- Camilere mihrap, maksure ve minare yapılmaya başlandı.

16- Sivil mimaride insan ve hayvan resmi kullanılmaya başlandı.(Kusayr Amra ve Kasru’l – Hayr Sarayı)

17- Şam başkent olarak kullanıldı.

18- Arap olmayan insanlar ikinci gurup insan görülerek mevali(azadlı köle) olarak vasıflandırıldı.

19- Arap olmayan müslümanların Emevi ırkçılığına karşı eserler vermeleri Şuubiye akımını doğurdu. Bu akımı yatıştırmak için ise ehlüttesviye akımı doğmuştur.

20- Eyaletleri amillik denilen valiliklere böldüler.

21- Berid Divanı oluşturuldu.

22- Kurtuba Cami, Kutbetüssahra, Mescid-i Aksa, Ümeyye Cami ve Kusayr Amra Sarayı Emeviler dönemine aittir.

NOT: Abbasiler’e Büyük Zap savaşında yenildiler.

      ABBASİLER DÖNEMİ(750-1258)

   EBU’L ABBAS ABDULLAH DÖNEMİ

* Devletin kurucusu Seffah(kan dökücü) olarak tanınan Ebu’l Abbas Abdullah’tır.                   *İç karışklıkları bastırmayı başaran Ebu’l Abbas Çin’e karşı Talas Savaşı’nı da kazanmıştır.                                                               * Yine bu dönemde Abdurrahman Endülüs Emevi Devleti’ni kurdu.(756).

                MANSUR  DÖNEMİ

* Mansur zamanında Bağdat şehri kuruldu.          * Bundan sonra Abbasi Devleti kara devleti olmaya başladı.

* Bu dönemde Yunan eserleri tercüme edilmeye başlandı. 

* Türklere devlet mekanizmalarında ilk görevler verilmeye başlandı.

 

            HARUN REŞİD DÖNEMİ

* Harun Reşid zamanını Abbasiler’in en parlak  dönemidir.

* 1001 gece masalları bu döneme aittir.

* Şarlman’a çalar saat bu dönemde gönderilmiş ve İstanbul son defa bu dönemde kuşatılmıştır.(782)

              MUTASIM  DÖNEMİ

* Mutasım zamanında Bağdat yakınlarında Türkler için;Türkler’in şehir hayatındaki taşkınlıklarını önlemek ve savaşçılıklarını korumak amacıyla  Samerra Şehri kurulmuştur.         * Bu dönemde Babek İsyanı bastırılmıştır.

               MEMUN DÖNEMİ

  * Memun zamanında Yunan kültürünün Müslüman kültürü üzerindeki tesiri zirveye ulaşmıştır.                                                                * Bu dönemde dini meselelerin akıl ve mantıkla çözülebileceğini savunan Mutezile Mezhebi  doğmuştur.                        

* Bu dönem için Avrupalılar İslam rönesansı doğmaya başladı demektedirler.                           

* Bağdat’ta Beytül Hikme kuruldu. Burada tercüme odası,kütüphane ve akademi vardı.                         *Ay ve güneş tutulmaları hesaplandı .                              * Dünyanın çevresi hesaplandı.                        

*İlk rasathane kuruldu.Teleskop yapıldı.                *Felsefe ve mantıkla ilgili esrler tercüme edilmeye başladı.                                                        

*Kur’an-ı Kerim’in mahluk olduğu öne sürülmeye başlandı.

  Abbasiler Döneminin Diğer Özellikleri:

1- Emeviler’e göre daha az fetih yaptılar.

2- Irkçılık ve baskı yapmadıklarından islam daha kolay yayıldı.

3- Bilimsel faaliyetlerde ileri gittiler.

4- Diyarbakır- Antakya arasına Bizans’a karşı Avasım Şehrini kurarak buraya Tükler’i yerleştirdiler.

5- Türkler ve İranlılar yönetimde etkili oldu.

6- İlk kez halifeye bağlı ve tevaifülmülük denen devletçikler oluştu.

7- Denizcilik geriledi.

8- İslam devleti özelliği gösterdiler.

9- Ahilik teşkilatının ilk örneği sayılabilecek Fütüvvet teşkilatını kurdular.

10- İlk medreseyi kurdular

11- Hisbe teşkilatı kuruldu.

12- Ek divanlar oluştu.

13- İlk başkentleri Haşimiye’dir.

14- İslam devleti ikiye ayrıldı.

15- Vezirlik müessesesi kuruldu. Yani halifeler devlet işlerini ikinci kişilere devretmeye başladılar.

16- Resim, kabartma ve heykellerle süslü olarak Balkuvara Sarayı’nı yaptılar.

 17- Devşirme usülünü başlattılar

     Abbasiler’in Yıkılış Nedenleri:

1- Halifelerin iyi yetişmemiş olması

2- Ehl-i Beyte iyi davranmamaları

3- Din adamlarına kötü davranmaları

4- Yabancılardan hassa ordularını oluşturdular

5- Fetihler durdu

6- Moğol istilası

7- Merkezi yapının sağlam tutulamaması

Tevaifülmülükler: Ağlebiler, Tahiriler, Saffariler, Samanoğulları, Tulunoğulları, Akşitler ve İdrisiler

      İslam Medeniyeti Hakkında Notlar:

* Cihat düşüncesi herkesi asker durumuna getiriyordu.

* Hz. Ömer zamanında Irak’ta Kufe, Basra; Suriye’de Dımaşk; Filistin’de Remle; Mısır’da Fustat; Tunus’ta Keyrevan; İran’da Merv ordugah şehirleri kurulmuştur.

* Abbasiler Türkler’in etkisiyle orduda onluk sistemi kullandılar.

* İlk tercümeler Süryanice’den yapıldı.

* Yunan medeniyeti İskenderiye ve Süryanice yoluyla alındı.

* Hint eserleri Pehlevice’den öğrenildi.

* Gümüş para İran’dan öğrenildi.

* İslam kimyasının babası Cabir bin Hayyan’dır.

* Hint kültüründen astronomi ve matematik alındı.

* Hint kültürüne ait bir astronomi kitabı olan Sind-Hind’i M.bin İbrahim el Fezari tercüme etti. Bu kişi ilk islam astronomu sayılmaktadır.

* İran’dan edebiyat ve güzel sanatlar alındı.

* Kelile ve Dimne İran’dan alındı.

* Avrupalılar’a çinicilik öğretildi.

* İslam döneminde örfi vergi yoktur.

* Farklı kültür ve farklı coğrafyalar zamanla islam mimarisinde farklı üsluplara sebep oldu.

* Abbasilr döneminde Mukanna, Mazyar, Babek, Evlad-ı Hasan, Abdullah bin Ali isyanları oldu.

 

 ENDÜLÜS EMEVİ DEVLETİ(756-1031)

*Abdurrahman tarafından kuruldu.

*Başkent olarak Kurtuba’yı kullandılar.

* Kültürel yönden ileri gittiler

* Medinetüzzehra bu döneme aittir.

*

  BENİ AHMER-GIRNATA DEVLETİ

                    (1230-1492)

* Kültürel yönden ilerlediler

* Bu devletin yıkılması ile Avrupa’da islam devleti kalmadı.

* El Hamra Sarayı bu döneme aittir.

 İLK Müslüman TÜRK DEVLETLERİ

 Talas Savaşı: ( 751)

  Talas Savaşı Abbasiler ile Çin arasında olmuştur. Uygur Türkleri bu savaş esnasında Türkler tarafından yardıma çağrılmış olan Abbasiler’e yardım etmiştir. Çin islam kuvvetleri karşısında malüp olmuştur.

  Talas Savaşı’nın Önemi:

1- Türkler arasında islamiyet yayılmaya başladı.

2- Türkler Abbasi Devleti’nde görev almaya başladı.

3- Kağıt Çin dışında yayılmaya başladı.

4- Türk- Arap mücadele dönemi sona ererek

 dostluk dönemi başladı.

5- Orta Asya Çin hakimiyetine girmekten  kurtuldu.

6- Bu olay Türk-İslam tarihi için başlangıç sayılmıştır. (çünkü bu olaydan sonra Karluklar öncelikle olmak üzere Türkler islam dinine kitleler halinde girmeye başlamıştır.

  Türkler’in Müslüman Olma Nedenleri:

1- Türkler’in yerleşik hayata geçmeye başlamış olması

2- Türkler’in ticaret yolları üzerinde olmalarından dolayı değişik dinleri ve İslamiyeti tanıyor olmaları

3- Doğruluk, iyilik,güzellik anlayışlarının Türkler’de olması

4- Gaza fikri ile Türkler’in cihan hakimiyeti düşüncesinin benzeşmesi

5- Türkler’in tek tanrı inancını tanıması.

6- Türkler’in cennet ve cehennem düşüncesine sahip olması

  Türkler’in İslamı Kabulleriyle:

* İslam daha geniş alana yayıldı.

* Türkler zamanla islam aleminin koruyuculuğunu üstlendiler.

* Türkler islamın yayıldığı sahalarda yeni devletler kurdular.

* İslam medeniyeti daha fazla gelişip, yayıldı.

   Türkler’in İslama Hizmetleri:

1-İslam alemindeki Bizans ve haçlı baskıları kaldırıldı.

2-Şiilik propagandaları karşısında halifeyi korudular.

3-İslamı değişik toplumlara tanıttılar. (Bangladeş, Pakistan, Hindistan, Afganistan ve Avrupa gibi...)

4-Bilimsel faaliyetlerle islam kültürüne katkıda bulundular.

    KARAHANLILAR( 840-920-1211-1212)

­  Uygur hakimiyetinden kurtularak kuruldular.

­  Kuruluşunda Karluklar etkili oldu.

­  Kurucuları Bilge Kül Kadır Han’dır.

­  Satuk Buğra Han islamı kabul eden ilk hakanlarıdır.(920).

­  Gazneliler ile ittifak yaparak 999’da Samanoğulları’nı yııktılar.

­  Yusuf Kadir Han zamanında 1042’de doğu-batı olmak üzere ikiye ayrıldılar.

­  Doğu1089’da Selçuklu;1130’da Karahitay hakimiyetine girdi. 1211’de yıkıldı.

­  Batı 1074’de Selçuklu; 1142’de Karahitay hakimiyetine girdi. 1212’de Harzemşahlar tarafından yıkıldılar.

­  Nüfusunun çoğunluğu Türk olan Karahanlılar Türkçe’yi resmi dil olarak kabul ettiler. İslam dinine ait eserlerdeki kelimelerin dahi Türkçe karşılığını bularak Türkçe’nin korunmasını sağladılar.

­  İlk Türk-İslam eserlerini verdiler. Yusuf Has Hacib ilk Türkçe siyasetname olan Kutadgu Bilig’i yazdı.

­  İlk kervansarayları yaptılar.

­  Düzenli posta örgütünü kurdular.

­  İlk hastaneyi kurdular.

­  İlk Türk-İslam mimarisini oluşturdular. Arap Ata Türbesi ve Ayşe Bibi Türbesi bu döneme aittir.

­  İlk Türk-İslam devleti olarak bilinir.

­  Gazneli Mahmud ile mücadelelere girdiyseler de; Gazneli Mahmud’un Hindistan seferleri ile ilgilenmesi Karahanlılar’ın Gazneliler’in hakimiyetine girmesini önledi.

­  İlk burslu eğitimi başlattılar.

­  Samanoğulları yıkılınca Gazneliler ile komşu oldular.

­  Doğuyu yönetene arslanhan; batıyı yönetene buğrahan denirdi.

              GAZNELİLER(963-1187)   

­  Samanoğulları’nın Herat valisi Alp Tiğin tarafından kurulmuştur.

­  Asıl tabakası Halaç Türkleri’nden oluşuyordu.

­  Afganistan’daki Gazne’yi başkent olarak kullandılar.

­  Samanoğulları’nın yıkılması ile tam bağımsız oldular.

­  Gazneli Mahmud yapmış olduğu 17 seferle Hindistan’da İslamiyeti   yaymıştır.

­  Türk tarihinde ilk defa Gazneli Mahmud halifeden “sultan” ünvanını aldı.

­  Mesud zamanında Selçuklular Gazneliler için tehlike olmaya başladı.

­  Selçuklular ile 1040 yılında yaptıkları Dandanakan Savaşından sonra Gazneli Devleti’nin eski itibarı sarsılarak; Gazneli Devleti hızlı bir şekilde güç kaybetmeye başladı.

­  Gurlular’ın Lahor’u alması sonucunda yıkıldılar.

­  İlk islam imparatorluğudur.

­  Yıkılışında etnik yapısının çok karışık olması da etkili olmuştur.

­  Arapça’yı bilim dili olarak kullandılar.

­  Saray ve ordu dili Türkçe’dir.

­  Gazneli Mahmud Büveyhoğulları ve Karahitaylar’a üstünlük sağlamıştır.

­  Gazneliler Pencap’tan Horasan’a kadar genişlediler.

­  Gazneli Mahmud ile Hint Seferleri’ne katılmış olan Biruni Hint bilimini islam alemine tanıtmıştır.

­  Selçuklu karşısında Serahs ve Nesa yenilgilerini de almışlardır.(1038)

­  Mahmud, Hindistan’da Leşger- i Bazar Ulu Camii’ni yaptırmıştır.

     TULUNOĞULLARI(868-905)

­  Abbasiler’e bağlı olarak kuruldular.

­  Başkentleri Kahire’dir.

­  Mısır, Filistin, Suriye ve Irak’a hakim oldular.

­  Mısır’da kurulan ilk Türk devletidir.

­  Abbasi topraklarında kurulmuştur.

­  Halkı Arap; yöneticileri Türk’tür.

­  Abbasiler tarafından yıkılmıştır.

­  Vezirlik sistemi yoktur.

­  Teşkilatta Abbasiler’i örnek aldılar.

­  Donanmaları vardır.

­  Mısır’da Türk kültürünü başlattılar.

         AKŞİTLER(935-969)

­  Mısır’da kurulan ikinci Türk devletidir.

­  Muhammed bin Toğaç kurmuştur.

­  Suriye ve Hicaz’ı almışlardır.

­  Hicaz’ı alan ilk Türk devletidir.

­  Fatımiler tarafından yıkıldılar. Böylece Mısır’daki Memluklu egemenliği de kesin olarak sona erdi.

­  Akşit Devleti’nin de yöneticileri Türk, halkı Arap’tır.

      SAMANOĞULLARI(875-999-1005)

­  Maveraünnehir’de kuruldular.

­  Devlet yönetimi ve orduda Türkler’den yararlanıldı.

­  İranlı bir hanedan tarafından kurulmuştur.

­  Halkın çoğu Arap olmakla beraber, yöneticileri Türk’tür.